Lav...

LAV

Lav (lat. Panthera leo) je veliki sisar iz porodice mačaka (Felidae) i jedan od „velikih mačaka“ roda Panthera. Mužjak lava, lako prepoznatljiv po svojoj grivi, teži između 200-260 kilograma. Ženke su manje i teže od 130-180 kilograma.[2] U divljini, lavovi žive oko 10-14 godina, dok u zatočeništvu preko 20 godina. Nekada su živeli širom Afrike, Azije i Evrope, dok se danas u divljini mogu naći samo u Africi i Indiji. Žive u savanama i love u čoporu.

Rasprostranjenost i populacija

U relativno skorašnje vreme, stanište lava je obuhvatalo južne delove Evroazije, od Portugalije do Indije, i većine Afrike osim centralnih, tropskih delova i pustinje Sahare. Krajem 19. i početkom 20. veka lavovi su izumrli u severnoj Africi i na Bliskom istoku. Danas, većina lavova živi u istočnoj i južnoj Africi i njihov broj drastično opada. 1900. godine je u Africi živelo oko 100.000 lavova, a danas se procenjuje da u divljini, živi između 16.000 i 30.000 afričkih lavova.

Azijski lav, poznat kao i indijski lav (podvrsta Panthera leo persica), koji je u prošlosti živeo na teritoriji od Turske do Indije i od Kavkaza do Jemena, je istrebljen sa teritorije Palestine u srednjem veku. Sa pojavom vatrenog oružja u 18. veku nestao je i u većini ostalih delova Azije. Do kraja 19. veka lavovi su nestali sa područja Turske[3][4], dok je poslednji lav u Iranu ustreljen 1942. godine. 1944. godine je nađen kostur lavice na obali reke Karun u Iranu. Ova podvrsta danas živi samo u Gir šumi na severu Indije. Oko 300 lavova živi na prostoru od 1412 km² u državi Gudžarat, koja pokriva većinu šume. Njihov broj je stabilan.

Lavovi su nastanjivali obe Amerike i sever Evroazije sve do pleistocena. Najpoznatije praistorijske podvrste su pećinski (Panthera leo spelaea) i američki lav (Panthera leo atrox).


Ime

me lava je slično u mnogim jezicima, a potiče od latinske reči leo,[5] a pre toga od starogrčke reči leōn/λεων.[6] Hebrejska reč lavi (לָבִיא) se takođe može povezati, kao i staroegipatska reč rw.[7]

Pretpostavlja se da naučno ime, Panthera leo, potiče od grčkih reči pan- ("svaki") i ther ("zver"). Panthera je verovatno istočno-azijskog porekla i znači "žućkasta životinja" ili "belo-žuta


Fizički izgled

Mužjak lava je druga najveća mačka na svetu, jedina koja ima grivu i rep koji završava čuperkom.[9] Mišićavo telo lavice prati liniju njenog skeleta. Ona ima okruglu glavu, kratko lice, gipko telo, prilično duge noge i dugačak rep koji joj, kao teškoj životinji, pomaže da održi ravotežu kad skoči na plen. Sa obe strane lica se nalaze osetljivi brkovi i pomažu joj da se snađe u mraku. Lavica nema grivu jer bi ona omela njenu delotvornost u lovu. Zahvaljujući grivi, mužjak čak izgleda veći nego što stvarno jeste. Ona može da mu pomogne da zastraši i otera druge lavove.

Mužjak, prepoznatljiv po svojoj grivi, teži između 200-260 kilograma, a ženka od 130-180 kilograma (prosečno 155 kg). Najveći lav u zatočeništvu je težio 366 kg. Dužina tela iznosi od 170-250 centimetara kod mužjaka, a 140-175 centimetara kod ženki. Visina do ramena je oko 123 cm za mužjake i 100 cm za ženke. Dužina repa je od 70 do 100 cm (tako da maksimalna dužina iznosi 3.5m kod mužjaka i 2.75m kod ženki) koji završava crnim, dlakavim čuperkom. Lav je jedina mačka sa ovakvim repom. Boja krzna varira od tamno braon do žute ili crvene. Boja grive je od plave do crne. Donji delovi tela su svetliji.

Lavovi u divljini žive i do 16 godina, a u zatočeništvu i do deset godina duže.

Lov i ishrana

Ženke lavova obično love noću ili u zoru u čoporu. Love uglavnom krupnije sisare: antilope, zebre, bradavičaste svinje, gnu goveda i bivole, ali i manje životinje poput zečeva i ptica povremeno. Često vešto ukradu lešine od drugih predatora, poput hijena i divljih pasa. U nekim regionima, lavovi specijalizuju svoju ishranu loveći životinje koje su njihov redak plen; ovo je slučaj oko reke Savuti gde oni neprekidno love mladunčad slonova, ili oko reke Kvando (pritoke reke Zambezi) gde se hrane nilskim konjima. Obe reke se nalaze u nacionalnom parku Kobe, u Bocvani. Zabeležno je da su ekstremno izgladneli lavovi ubijali bebe slonova, zatim su prešli na mlađe, dok su se povremeno usuđivali da napadnu i odrasle slonove.



Mladi lavovi prvo počnu da love kada su stari tri meseca, ali tek sa dve godine postanu uspešni lovci. Lavovi razviju brzinu od 50 km/h [10] koju mogu da održe samo na kraćim deonicama. Zbog toga se prilično blizu približe plenu pre nego što ga napadnu. Od plena su udaljeni oko 30 metara ili manje. Obično nekoliko lavova učestvuje u lovu. Oni okruže stado sa različitih tački odakle će da napadnu. Napad je kratak i snažan. Lav naglim jurišem i finalnim skokom pokuša da uhvati plen. Žrtvu ubijaju tako što je zadave.[11]

Lavovi love na otvorenom prostoru pa plen ih može lako opaziti. Zbog toga se udružuju i love u čoporu jer je verovatnoća veća da lov bude uspešan. Mužjaci najčešće ne učestvuju u lovu, osim kada je u pitanju velika životinja kao što je bivo.

Odrasloj ženki lava je potrebno oko 5 kilograma, a mužjaku oko 7 kg mesa svakog dana.

Ponašanje

Lavovi su mesojedi i žive u čoporima. Neki lavovi su stalni članovi čopora, dok neki žive nomadskim životom na velikom prostoru, usamljeno ili u paru. Čopor sačinjava ženke koje su u rodu, njihovi mladunci oba pola i grupa od jednog do četiri mužjaka ("koalicija") koji se pare sa odraslim ženkama. U proseku ima 4-6 članova, ali i do 30 članova u čoporu.

S obzirom na to da su sitnije i manje od mužjaka, ženke su okretnije i brže, i one su te koje idu u lov, dok krupniji mužjaci patroliraju oko teritorije, štiteći čopor. Kada se odmaraju, lavovi uživaju u međusobnom čišćenju, lizanju, češkanju glavama i predenju. Ali, kada je u pitanju hrana, svaki lav se snalazi sam za sebe. Svađanja i borbe oko hrane su česte, s tim da mužjaci jedu prvi, zatim ženke i na kraju mladunci.

Lavlja rika može da se čuje na rastojanju od osam kilometara.

I mužjaci i ženke će braniti svoj čopor od uljeza. Mužjaci ne tolerišu druge mužjake, kao što i ženke ne tolerišu druge lavice izvan čopora. Kada dostignu polnu zrelost, mužjaci se ili isteruju ili samovoljno napuštaju čopor.

Lavovi najveći deo dana provode odmarajući se, čak 20 sati.

Razmnožavanje

Lavovi nemaju određeno vreme kada se pare, oni to rade u bilo koje doba godine. Ženka može da se pari sa više mužjaka kada je "u teranju". Tokom parenja, koje može da traje nekoliko dana, lavovi se pare od 20 do 40 puta na dan. I u zatočeništvu se lavovi veoma dobro razmnožavaju.
Trudnoća traje između 100 i 120 dana, posle čega ženka donosi na svet okot od jednog do četiri mladih. Ženke u čoporu imaju sposobnost da svoj reproduktivni ciklus usinhronizuju tako da mogu zajednički da odgajaju i hrane mlade. Mladi su odgojeni posle šest do sedam meseci. Nažalost, u divljini 80% mladih ugine dok ne napune dve godine jer je borba oko hrane veoma surova.

Kada novi mužjak preuzme vodeću ulogu u čoporu i otera svog prethodnika, on će ubiti sve preostale mladunce. Ovo objašnjava činjenicu da ženke neće postati plodne dok mladunci ne odrastu ili ne umru. Mužjaci stiču polnu zrelost sa oko 3 godine i sposobni su da preuzmu brigu o novom čoporu već sa 4-5 godina. Sa 8 godina počinju da stare i samim tim slabe. Obično će ženka da žestoko brani svoje mladunce od mužjaka koji želi da ih ubije, ali njena zaštita retko da se završi uspešna jer je mnogo sitnija i slabija od mužjaka. Međutim, verovatnoća da se postigne uspeh je mnogo veća kada se udruže 3-4 lavice protiv jednog mužjaka.
Lavovi su među životinjama kod kojih je primećeno homoseksualno ponašanje.

Evolucija

Najstariji mačji fosil koji čvrsto predstavlja lava je iz Letolija u Tanzaniji i verovatno je star 3.5 miliona godina. Najstariji potvrđen fosil lava poznatog kao Panthera leo je 2 miliona godina mlađi.[14]

Pre 700,000 godina, lavovi su se po prvi put pojavili u Evropi sa podvrstom Panthera leo fossilis kod grada Isernije u Italiji. Od te podvrste vodi poreklo pećinski lav (Panthera leo spelaea) koji se pojavio pre oko 300,000 godina. Tokom kasnog pleistocena lavovi su se raširili po Severnoj i Južnoj Americi, i razvili se u Panthera leo atrox ili američkog lava.[15]

Lavovi su bili česti na severu Evroazije i Amerike tokom kasnog pleistocena, ali su tamo izumrli na kraju poslednjeg ledenog doba, pre oko 10.000 godina

Podvrste

Postoji nekoliko podvrsta lavova:

Panthera leo azandica - severoistočni kongo lav.
Panthera leo bleyenberghi - katanga ili jugozapadni afrički lav (Zimbabve, Angola, Katanga u Zairu).
Panthera leo krugeri - južnoafrički ili jugoistočni afrički lav.
Panthera leo leo (P. l. berberisca) - berberski lav; veruje se da je izumro (zbog nekontrolisanog lova) i u zatočeništvu. To je bila najveća podvrsta svih lavova i živeo je od Maroka do Egipta. Poslednji divlji primerak je ubijen u Maroku 1922. godine. Berberski lavovi su u vreme starih Rimljana držani zbog gladijatorskih igra.
Panthera leo nubica - istočnoafrički lav.
Panthera leo persica - azijski ili južnoazijski lav. Nekada su bili široko rašireni od Turske, preko Bliskog istoka i Pakistana pa sve do Bangladeša. Za detaljnije informacije vidi gore navedeni tekst.
Panthera leo senegalensis - zapadnoafrički ili senegalski lav (Zapadna Afrika